قولنج

توضیحات

نوشته شده توسط مهدیه جعفری

اصطلاح قولنج یک اصطلاح یونانی است که از قدیم، به دردهایی که در مفاصل و ستون فقرات به صورت آنی و با حرکت ایجاد می‌شد قولنج می‌گفتند.قولنج در طب مدرن تعریف و جایگاه علمی ندارد قولنج عضلانی نشانه یک بیماری مشخص نیست، به دلیل کشیدگی، اسپاسم و گرفتگی ناگهانی و دردناک عضلات در ستون فقرات، کتف، گردن، عضلات پا و قسمت‌های مختلف اسکلت بدن ایجاد می شود که همراه با دردی آنی، گذرا و تکرارشونده می باشد که عامه به آن قولنج می‌گویند.

اصطلاح قولنج یک اصطلاح یونانی است که از قدیم، به دردهایی که در مفاصل و ستون فقرات به صورت آنی و با حرکت ایجاد می‌شد قولنج می‌گفتند.قولنج در طب مدرن تعریف و جایگاه علمی ندارد قولنج عضلانی نشانه یک بیماری مشخص نیست، به دلیل کشیدگی، اسپاسم و گرفتگی ناگهانی و دردناک عضلات در ستون فقرات، کتف، گردن، عضلات پا و قسمت‌های مختلف اسکلت بدن ایجاد می شود که همراه با دردی آنی، گذرا و تکرارشونده می باشد که عامه به آن قولنج می‌گویند.

اسپاسم‌های عضلانی می‌توانند به علت:

کم‌آبی پس از ورزش‌های سنگین

استفاده زیاد و طولانی از عضلات

آسیب‌های فیزیکی

کمبود بعضی مواد معدنی مثل منیزیم و کلسیم

علاوه بر این اسپاسم عضلانی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های اعصاب و روان باشد هرچند اسپاسم عضلانی در اغلب اوقات ناشی از علل چندان خطرناکی نیست اما در صورت تکرار باید: آسیب‌های مغزی فشار به روی نخاع در ستون فقرات حتی بیماری ‌هایی چون ام.‌اس را از نظر دور نداشت.

این صدا از کجا می‌آید؟

بیشتر اوقات قولنج را با صدای قولنج شکستن می‌شناسیم و اما این صدا از کجا می‌آید؟ و چرا ما از شنیدن آن احساس لذت و راحتی می‌کنیم؟

خارج شدن گازها:اولین بار در سال 1971 دو دانشمند آلمانی پس از وارد آوردن یک نیروی کششی به مفصل بین انگشت و کف دست شکل‌گیری حباب‌های گازی را در مفصل اثبات کردند. مفاصل بدن به وسیله کپسول مفصلی پوشیده شده اند، در داخل این کپسول مایعی وجود دارد که روان کننده حرکت مفاصل است که حاوی گازهای مختلف است. کاهش فشار باعث یک حالت مکش در داخل فضای مفصل شده و گاز‌های محلول در مایع به صورت حباب درمی‌آیند. ایجاد این حباب‌ها باعث تحریک گیرنده ‌های عصبی داخل مفصل می‌شود و به این ترتیب مغز از پیدایش یک حالت غیر طبیعی در مفصل اطلاع پیدا می‌کند. حال می‌توان فهمید که چرا ما پس از مدتی فعالیت دوست داریم قولنج مفاصل خود را بشکنیم. در حقیقت ما به طور ناخود آگاه تلاش می‌کنیم پیام ناراحت‌کننده‌ای را که از مفصل‌ها به مغزمان مخابره شده است، رفع کنیم. به این ترتیب با ایجاد کشش مفاصل خود در حداکثر دامنه حرکت آنها، سعی می‌کنیم که این حباب‌ گازی را بترکانیم و وقتی حباب گازی می‌ترکد، همان صدای معروف و خوشایند شنیده می‌شود. به خاطر همین فرآیند تشکیل حباب است که پس از قولنج شکستن و یا همان ترکاندن حباب تا مدتی با هر حرکتی هم هیچ صدایی از مفصل ما بیرون نمی‌آید چون تشکیل دوباره حباب نیازمند گذشت زمان است. و اما ماجرا برای برخی افراد به همین جا ختم نمی‌شود. آرام آرام با تکرار این کار برخی از ما نه به خاطر روان‌تر شدن حرکت مفصل‌های خود که تنها برای لذت بردن از صدای ترکیدن به جان مفاصل خود می‌افتیم، به طوری که تا صدای تازه‌ای از مفاصل خود نشنویم، دست‌ بردار نیستیم.

حرکت مفصل‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها: با حرکت کردن مفصل، موقعیت تاندون عوض می‌شود و اندکی از جایگاه خود خارج می‌شود؛ هنگام برگشتن تاندون به وضعیت اصلی خود، مفصل صدا می‌دهد. این حالت معمولاً در مفصل زانو و مچ پا رخ می‌دهد و با صدای ترق ترق همراه است.

سطوح ناهموار: مفاصل مبتلا به آرتروز و ملتهب به دلیل ناهموار شدن سطح مفصل و از بین رفتن غضروف صاف صدا می‌دهند. عوارض شکستن قولنج یافته‌های دقیقی مبنی بر ابتلا به آرتریت در افرادی که عادت به شکستن مفاصل دارند وجود ندارند اما در عوض ثابت شده است که با تحت کشش قرار دادن مفاصل بافت‌های اطراف مفصل همچون عضلات، رباط ‌ها و تاندون‌ها آسیب می‌بینند و در طولانی ‌مدت انجام حرکات ظریف برای فرد سخت می‌شود. به دلیل آسیب بافت‌های حمایتی اطراف مفصل دامنه حرکت آن را به ‌طور غیر طبیعی افزایش می یابد و احتمال در رفتگی مفصل بالا می‌رود با توجه به آنچه گفته شد، حرکت دادن ناگهانی گردن یا ستون فقرات برای بیرون کشیدن صدا از آنها به هیچ عنوان منطقی به نظر نمی‌رسد. حرکت سریع گردن می‌تواند به آسیب شریان‌های تغذیه‌کننده مغز و سایش تدریجی مهره‌ها منجر شود.

شاید نتوان با قطعیت از عوارض طولانی ‌مدت شکستن قولنج مفاصل سخن گفت اما یک توصیه را باید بی‌تردید پذیرفت:"لطفا برای شکستن قولنج خود از فرد دیگری استفاده نکنید!" اگر تا امروز هنگام گرفتن عضلات پشت شما از کسی تقاضا می‌کردید که روی ستون فقرات‌تان راه برود و حالا سالم هستید، فقط باید گفت که آدم خوش‌ شانسی بوده‌اید! خطر مرگ در كمين قولنج شكنان، شكست قولنج مفاصل گردن بسیار خطرناک است. شكستن مفاصل گردن، به صورت مكرر، با احتمال ايجاد روند فرسايش بين مهره اي و به عبارت ديگر آرتروز و صدمه به شريان هاي تغذيه كننده مغز همراه است كه به دنبال خود حتي احتمال مرگ را هم در پي خواهد داشت. خصوصاً بيماران آرتريت روماتوئيد باید از اين حركت پرهيز كنند. سردردهاي مداوم، تاري ديد و مشكلات بينايي، منشأ بسياري از سردردهاي غيرمشخص و حتي تاري ديد هم در همين عادت نابجا و خطرناك و فشارهاي غيرمعمول به ستون فقرات و گردن می تواند باشد. عروق تغذيه كننده مغز از گردن عبور مي كنند و هر گونه فشار به آن ها، كه بيشتر به واسطه اسپاسم عضلات گردن ايجاد مي شود، مشكلات مغز و اعصاب را در سطوح مختلف ايجاد خواهد كرد. زمان مراجعه به پزشک شکستن قولنج کمر به صورت اتفاقی نگران کننده نیست، مثلا اگر برای برداشتن کیسه‌های خرید خم شوید و مفصل‌ها صدا بدهند، نیازی نیست که به پزشک مراجعه کنید اما نباید نسبت به صدا دادن کمر بی‌تفاوت باشید، صدا دادن مکرر این مفصل‌ها می تواند علائم وجود مشکل در مفصل‌ها باشد. در صورتی که صداهای مفصلی دردناک باشد یهتر است با یک پزشک مشورت کنید. اگر فردی در طول روز مرتباً درد را احساس کند و این درد به طور مداوم بیش از 3 روز طول بکشد و همراه با گزگز، مور مور و کرختی دست و پا باشد باید حتماً به پزشک متخصص برای درمان مراجعه کند.

با قولنج خود چه کنیم؟

با توجه به اینکه طیف گسترده‌ای از علل باعث ایجاد قولنج می‌شوند، درمان و پیشگیری از آن هم راه‌های گوناگونی دارد. اگر گرفتگی، درد و محدویت حرکت شما ناشی از اسپاسم و گرفتگی عضلانی باشد، باید علت آن را برطرف کرد. برای مثال برخی دارو های پایین ‌آورنده کلسترول خون، داروهای پر فشاری خون و داروهای ضد آلزایمر و پارکینسون می‌توانند موجب گرفتگی‌ های عضلانی شوند. اگر داروی خاصی را به‌ طور مرتب مصرف می‌کنید و دچار گرفتگی‌ عضلانی شده‌اید، شاید عاقلانه‌ترین کار ممکن مراجعه به پزشک‌تان باشد. در هر حال اغلب گرفتگی‌های عضلانی با انجام حرکات کششی برطرف می‌شوند. اگر به ‌طور مکرر دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید و پس از بررسی ‌های لازم علت خطرناکی یافت نشده است، می‌توانید با راهنمایی یک فیزیوتراپیست نرمش‌ها و حرکت‌های کششی مفید را یاد بگیرید. بهتر آن است که این مانورها را هنگامی که دچار مشکل نیستید، تمرین کنید و در موقع گرفتگی عضلانی تازه به فکر یاد گرفتن و امتحان کردن آنها نیفتید‍. اگر پس از انجام حرکات ورزش سنگین و طولانی ‌مدت دچار گرفتگی عضلانی شده‌اید شاید علت اصلی آن به هم خوردن الکترولیت بدن باشدپس بهتر است فورا مایعات و املاح بدن خود را با نوشیدنی ‌های مفید جایگزین نمایید و در دفعات بعدی پیش از ورزش کردن نیز به میزان کافی مایعات بنوشید. همچنین ماساژ ناحیه‌ای که دچار اسپاسم شده است یا دوش آب گرم می‌تواند موثر باشد. استفاده از داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده‌های موضعی عضلانی معمولا آخرین اقدامی است که می‌توان در خانه انجام داد (البته با نظر پزشک). به هر ترتیب استفاده از پمادهای سالسیلات و پیروکسیکام می‌توانند در این شرایط موثر واقع شوند. اما اگر قولنج شما به علت تشکیل همان حباب‌های عجیب هم باشد، راه درمان و پیشگیری مسابقه برای شکستن قولنج نیست. بهترین کار این است که با تنظیم یک برنامه منظم ورزش‌های کششی تدریجا قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات و مفاصل بدن خود را بالا ببرید و حداکثر دامنه حرکت آنها را افزایش دهید.

چطور از بروز قولنج پیشگیری کنیم؟

علت اصلی ابتلا به قولنج عدم رعایت وضعیت صحیح هنگام انجام فعالیت‌های روزمره است. نباید بیش از یک ربع تا 20 دقیقه در یک وضعیت قرار گرفت، مثلا اگر ایستاده‌ یا نشسته‌اند به مدت یک تا 2 دقیقه تغییر وضعیت دهید، محل نشستن، کار و فعالیتتان را در حالت استاندارد قرار دهید. انجام ورزش‌های کششی به میزان حداقل 2 تا 5 دقیقه در روز کافی است تا فرد از ابتلا به این وضعیت در امان باشد. تمرینات کششی و حرکات اصلاحی حرکات کششی می‌توانند به جای شکستن قولنج کمر مورد استفاده قرار گیرند. این حرکات علاوه بر آن که به اندازه شکستن قولنج آرامش‌بخش هستند، بی‌خطر نیز هستند.

در ادامه چند مورد از این حرکات را شرح می‌دهیم:

 

به پشت دراز بکشید، دست‌ها را کنار بدن قرار دهید و پاها را صاف کنید. زانوی راست را خم کنید و کف پای راست را صاف روی کف زمین یا سطح قرار دهید. اجازه دهید زانوی راست به آهستگی به سمت چپ و پایین یعنی به طرف کف زمین حرکت کند و در نهایت زانوی راست به صورت ضربدری روی پای چپ قرار گیرد. سر را به سمت راست برگردانید و بالاتنه را نیز اندکی در همین جهت بچرخانید و آن را تا هنگام شکستن قولنج کمر یا رسیدن به حد مطلوب انعطاف‌ پذیری بکشید. این توالی حرکتی را این بار با خم کردن پای چپ و حرکت دادن آن به سمت پایین و روی پای راست کشیده شده تکرار کنید.

 

 

 

 

 

روی یک صندلی راحتی یا صندلی بدون دسته بنشینید. آرنج خمیده را رو به پایین و به سمت بیرون زانوی مقابل ببرید. بالاتنه را به سمت زانویی بچرخانید که از آن به عنوان تکیه‌گاه استفاده می‌کنید. پس از احساس کشش، بازوها را عوض کنید و بالاتنه را در جهت مخالف بچرخانید. این حرکت باعث شکستن قولنج کمر و به صدا درآمدن مهره های کمر بدون آسیب می شود.

 

 

 

 

 

 

زانوی راست را خم کنید و پای راست را روی پای چپ کشیده شده‌ای بگذارید که کف آن به صورت کاملاً صاف روی زمین قرار دارد. آرنج چپ را بگیرید و آن را به سمت بیرون پای راست خمیده ببرید. بالاتنه را در حالی به سمت راست حرکت دهید که از آرنج چپ در مقابل زانوی راست به عنوان تکیه‌گاه استفاده می‌کنید. این حرکت و شکستن قولنج کمر در حالت نشسته روی صندلی از اصل کششی یکسانی پیروی می‌کنند و در هر دو از آرنج‌ها در مقابل زانوهای طرف مخالف به عنوان تکیه‌گاه استفاده می‌شود. هر گاه احساس کردید که قولنج شکسته است، این توالی حرکتی را با آرنج و پای دیگر تکرار کنید.

 

 

 

 

و در انتها لگد كردن ستون فقرات ممنوع بعضی افراد هنگام قولنج ستون فقرات، تمایل دارند كه دیگران بر روي ستون فقرات شان راه برود و فشارهاي غيرمعمول و بسيار سنگيني را به ستون فقرات وارد كنند. اين كار ممكن است منجر به شكستن مهره ها و ايجاد صدمات جبران ناپذير از جمله بي اختياري ادرار و يا فلج اندام ها شود. اگر مشاهده كرده يا شنيده ايد كه در گذشته افرادي مثلاً در حمام مبادرت به اين كار مي كردند، باید گفت كه: اولا مردم آن زمان از لحاظ درصد تراكم استخوان با مردمان ما با يك زندگي بي تحرك كاملاً متفاوت بوده اند و به عبارتي استخوان محكم تري داشته اند دوم آن كه افرادي كه ماساژهاي خاص مي دادند متبحر بوده اند. سوم اين كه همان زمان هم اين حادثه ها ايجاد مي شد اما به لحاظ نبود سيستم اطلاع رساني، مردم بي خبر بوده اند.